Köpeklerde gebelik yaşı ve doğum zamanının belirlenmesinde kullanılan yeni metotlarla, gebelik süreci, çiftleşme zamanı; çeşitli dönemlerde gebelik tanısı ve gebelik yaşı çalışmaları incelenmiştir,

Çiftleşmenin gözden kaçması ya da birçok kez çiftleşme olduğu durumlarda, köpeklerde gebelik yaşı çoğunlukla tahmin edilememektedir. Reprodüktif kayıpların önlenmesi ya da minimize edilmesinde doğum zamanının tespiti ve gebelik yaşının belirlenmesi, zamanında müdahale açısından büyük önem taşımaktadır. Gebelik sırasında oluşan pelvis ve vagina obstrüksiyonlarında, primer ve sekonder uterus inerşiya öyküsü bulunan köpeklerde, yavrudan kaynaklanan problemler nedeniyle uzamış gebeliklerin tamamen sonlandırılması gibi durumlarda sezaryen operasyonunun planlanması için doğum zamanının belirlenmesi gerekmektedir.

Ayrıca östrus senkronizasyonu ve embriyo transferi gibi reprodüktif tekniklerin uygulanabilmesi için ovulasyon zamanı, gebelik yaşı ve doğum zamanının tespit edilmesi gerekmektedir.

Ancak, köpeklerde gebelik süresi oldukça farklılık göstermekte (58-71 gün) ve çiftleşme zamanı bilinse dahi doğum zamanı hakkında kesin birşey söylenememektedir,  Gebelik süresindeki bu farklılık iki ana nedenle açıklanmaktadır. Birincisi, spermatozoanın östrus süresi boyunca dişi genital alanda uzun süre canlılığının sürmesi ve çiftleşmeden 4-6. güne kadar motilitesinin devam etmesi, İkincisi ise, östrusun başlangıcından ovulasyon gerçekleşene kadar olan sürenin farklılık göstermesidir, ilk çiftleşme ovulasyondan 10-11 gün önce şekillenebileceği gibi ovulasyondan 2-3 gün sonra da şekillenebilmektedir. Bu nedenle, ovulasyon kanıtlanabilen fizyolojik bir olgu olduğundan gebeliğin 0. günü olarak değerlendirilmekte ve muhtemel doğum zamanı da buna göre belirlenmeye çalışılmaktadır. Gebeliğin 0. günü belirlenemediğinde ya da çiftleşme gözlemlenemediğinde gebelik sürecinde aşağıda bahsedilecek olan diğer tanı yöntemlerine başvurulmaktadır.

Çiftleşme zamanın belirlenmesi

Ovulasyon zamanı, luteinleştirici hormon (LH) salınımı, progesteron homonunun artışı veya diöstrusun başlangıcının tespitiyiyle belirlenebilmektedir. Gebeliğin kesin tanısının yaklaşık 3 haftalık süreçte konulmasından dolayı ovulasyon zamanının belirlenmesi doğum zamanın tahmininde büyük önem taşımaktadır. Ovulasyon, LH ‘nın zirve yapmasından 2 gün sonra şekillenmektedir. LH’nın plazma zirve değerinin ortalama 24.8±3.1 ng/ml (13.6-42.4 ng/ ml) olduğu düşünülmektedir. Plazma LH seviyeLeri zirveden 12 ve 6 saat önce sırasıyla 7.0±12.1 ve 14.7± 4.4 ng/ml, zirveden 6 ve .12 saat sonra sırasıyla 14.2 ng/ml ve 5.8±2.4 ng/ml olarak bildirilmiştir. Periferal kandaki preovulatorik LH dalgasından sonraki yaklaşık 65 +1. gün doğum zamanı olarak hesaplanmaktadır.
ULTRASON VE DOPPLER

Ultrasonografi ile doğumdan 7 gün önce pelvis ve arka ekstrewmiteleri belirlemek mümkün

Yapılan çalışmalarda gebelik yaşını belirlemek amacıyla fotal ensefalik yapıların ultrasonografik ölçümlerinin yapılabileceği belirtilmiş ve bu amaçla ileride ventrikülüs lateralisleri oluşturacak olan kavurrı telensefalinin derin kısımları 7.5 MHz’lik transdüser ile ölçülmüştür. Telensefalik boşluğun (DPTV), doğum öncesi 30. ve 8. günler arasında sınırları belirgin oval anekojenik alanlar şeklinde görüntülenebildiği bildirilmiştir. Ultrasonografi aynı zamanda erken gebelik döneminde fotal rezorbsiyonların belirlenmesi amacıyla da kullanılmaktadır. Köpeklerde gebelik tanısında kullanılan yöntemlerden biride Dopplerdir. Ancak daha çok gebeliğin 2. ve 3. trimesterinde fötal ve maternal patolojilerin belirlenmesinde tercih edilmektedir.

Köpeklerde, folliküllerdeki preovulatorik luteinizasyonun önemli bir kısmı LH’nın zirve yapmasıyla gerçekleşir ve buna bağlı olarak progesteron salınmamda artış başlar. Ovulasyondan yaklaşık 48 saat önce plazmadaki progesteron, bazal seviyesinden hızla yükselmeye başlamaktadır. Anöstrus sırasında 0.5 ng/ml olan serum progesteron miktarı, ovulasyondan önceki 2. ve 3. günde sırasıyla 1.0-1.9 ng/ ml ve 2.0-2.9 ng/ml dir. Ovulasyon gününde ise bu konsantrasyon 3.4-6.6 ng/ml arasında ölçülmektedir. Günümüzde LH ve progesteron plazma konsantrasyonlarının ölçümünde kullanılan en yaygın metot radioimmunoassay (RIA) dir. Bununla birlikte enzyme-linked immunosorbcnt assay (ELISA) ve chemiluminescent immunoassay (CLIA) kitleri de ovulasyon zamanını belirlemede başarıyla kullanılmaktadır. Doğum zamanının belirlenmesinde kullanılan diğer bir yöntem de diöstrusun belirlenmesidir. Arka arkaya yapılacak vaginal smear ile bu mümkündür.

GEBELİĞİN BELİRLENMESİNDE EN GÜVENİLİR YÖNTEM

Çiftleşme zamanının bilindiği durumlarda, hormon konsantrasyonlarının belirlenmesi gebelik uzunluğu hakkında bilgi vermektedir. Ancak çiftleşme zamanı bilinmeyen durumlarda doğum zamanının tahmin edilmesinde en güvenilir yöntem ultrasonografıdir. Ayrıca ekstrafötal ve fötal yapıların ölçümü ile gebelik yaşının belirlenmesi de bu yöntemle mümkün olmaktadır.

Diöstrus başlangıcı 1. gün olarak düşünüldüğünde doğum zamanı diöstrustan 51-60 gün sonra olarak hesaplanmaktadır.

Ovulasyonun direkt olarak belirlenmesinde kullanılan en son teknik ultrasonografidir. Yuvarlak, anekojen ve ince duvarlı görüntü veren folliküllerin sayı ve büyüklükleri kolaylıkla belirlenebilmektedir.

Günlük kontrollerde, ovaryum üzerinde daha önceden tespit edilmiş olan folliküllerin ani olarak kayboluşu ile ovulasyonun gerçekleştiği belirlenebilmektedir. Yapılan bir çalışmada, bir köpekte 8 MHz’lik prob kullanarak folliküler gelişim, ovulasyon ve korpora lutea oluşumunu incelenmiş ve proöstrusun 6. günü folliküller yuvarlak şekilli anekoik yapılar şeklinde görülmüştür. Sağ ve sol ovaryumda üçer adet follikül saptanmış ve çapları sırasıyla ortalama 0.67±0.06 cm ve 0.48±0.02 cm olarak ölçülmüştür. Ovulasyonun, 24 saat içerisinde her iki ovaryumdaki anekoik fotlikütlerin hızlı kaybolmasıyla karakterize olduğu bildirilmiştir.

Gebeliğin 25. günden sonra tanısı ve gebelik yaşının belirlenmesi

Köpeklerde bu dönemde gebelik tanısı ve gebelik yaşının belirlenmesinde en güvenilir yöntem ultrasonografidir.

Gebeliğin 26. gününde embriyo görüntülenebilmekte ve ense-kuyruk sokumu (CRL) ve vücut çapı (BD) ölçümleri yapılabilmektedir. Gebeliğin 30. gününden sonra baş çaplarından özellikle biparietal çap (BP), yavru sayısı ve cinsiyetten etkilenmeksizin gebelik yaşı hesaplamalarında tek başına yeterti otmaktadır. Fötal isketet ise tam olarak 35. günden sonra net olarak görülmeye başlamaktadır. Ultrasonografi ile diğer fötal organların (böbrek, barsak, göz) ölçümü de mümkündür.  araştırmalar gebeliğin 38-44. günlerinde böbreklerin ve gözlerin, 56-60. günlerde de barsakların belirlenebileceğini belirtmişlerdir. Bu konuda araştırmalar yapan Luvoni ve Beccaglia ise bu parametrelerle fötusun büyüklüğü hakkında fikir yürütülmekle birlikte kesin doğum zamanının tam olarak belirlenemeyeceğini bildirmişlerdir.

ERKEN GEBELİK TANISI

(25. GÜNDEN ÖNCE)

Erken dönem gebelik tanısı ve gebelik yaşı belirlenmesinde kullanılan en güvenilir yöntem ekstra fötal yapıların ölçümüdür. Bunun için ilk belirti, uterus kornularında meydana gelen genişlemedir. Ultrasonografi ile ilk olarak çiftleşme sonrasında 12-17. günler arasında bu genişlemenin 17-18. günlerde de 1-2 mm’lik kese şeklinde konseptusun tespitinin mümkün olduğu belirtilmektedir. Ayrıca LH salınımından 23-24 gün sonra fötal kalp atımının izlenmesi mümkün olmakla birlikte, gebeliğin 20-25. günleri arasında embriyonik kese çapı net olarak ölçülebilmektedir.

Doğuma yakın gebelik tanısı ve gebelik yaşının belirlenmesi

Köpeklerde plazma progesteron konsantrasyonu doğumdan 5 gün önce 4,5±0.6 ng/ml’dir (2,6-7,8 ng/ ml). Bu konsantrasyon doğum öncesi 24-16. saatlerde 1.19+0,36 ng/ml ve doğum öncesi 12-8, saatlerde de 0,5 ng/ml dir ve laktasyon boyunca bu seviyede kalmaktadır. Ultrasonografi ile doğumdan yaklaşık 7 gün önce (ortalama 2-9 gün) pelvis ve arka ekstremiteleri belirlemek mümkündür. Dişler ise doğumdan 4 gün önce belirlenebilmektedir.