ÖZET :Bu derlemede, tavşanlarda sık görülen bakteriyel, viral, fungal ve paraziter hastalıklar; etiyolojilerine, semptomlarınaayrı ayrı ele alınmıştır.

BAKTERİYEL HASTALIKLAR

1. Pastörelozis

Pastörellozis, bütün sistemleri etkileyen akut ve bulaşıcı bir hastalıktır.

Etiyoloji: Hastalığın etkeni, Pasteurella multoci-da’dır. Genç tavşanlar, hastalığa çok duyarlıdırlar. Stres, hastalığın çıkmasında önemli bir etkendir

Semptomlar: Rinitis, konjuktivitis, metritis, orşi-tis, artritis, osteomiyelitis, pnömoni, diş kökü yangısı, orta kulak ve iç kulak yangısı, tortikollis(wry neck), infertilite, subkutan abse ve genel septisemi hastalığın belirgin semptomlarıdır.

Tanı: Kesin tanı, ELISA antikor testi ile konur.

 

2. Stafılakok Enfeksiyonu

Hastalık, tavşanlarda suppuratif yangıya neden olan ve özellikle solunum sistemini ve deriyi etkileyen septisemik bir hastalıktır.

Etiyoloji: Hastalığın etkeni, Staphylococcus aureus’tur.

Semptomlar: Bakteri, genç tavşanlarda eksudatif dermatitis, purulent rinitis, konjuktivitis ve septisemi oluşturur. Laktasyondaki tavşanlarda ise mastitise neden olur. Enfeksiyonun ilerlemesi ile birlikte ana ve yavrularda ölüm şekillenir.

 

3. Tyzzer’s Hastalığı

Tavşanlarda ishal ve dehidrasyona neden olan öldürücü bir hastalıktır.

Etiyoloji: Etken, Clostridium piliforme’dir.

Semptomlar: Hasta hayvanlarda şiddetli derecede ishal ve dehidrasyon vardır. Hayvanlar genellikle 12-48 saat içerisinde ölürler.

 

4. Treponematozis (Syphilis)

Hastalık, tavşanların çok iyi bilinen venereal bir hastalığıdır.

Etiyoloji: Etken, Treponema cuniculi’dir.

Bulaşma, çiftleşme ile olur.

Semptomlar: Genital bölgede, gözlerde, göz kapaklarında, burunda ve dudaklarda ülserler ve kabuklanmalar görülür. Treponematosiz, tavşanlarda infertiliteye ve yeni doğan yavrularda ölüme neden olur.

 

3. VİRAL HÂSTALIKLAR

1. Myxomatozis

Myxomatozis, yüzde ve deri altında ödemlerle karakterize viral bir hastalıktır.

Etiyoloji: Hastalık etkeni, Myxomatozis vırüs’tür. Hastalık, insektlerle yayılır

Semptomlar:. Hayvanlarda iştahsızlık, konjuktivitis, göz altında ödem ve purulent burun akıntısı

görülür. Vücut ısısı 42°C’ye yükselir. 1-2 hafta sonunda ölüm şekillenir. Yaşayan hayvanların burun, kulak ve ön ayaklarında fıbrotik nodüller oluşur).

Koruma: Enfekte yabani ve laboratuvar tavşanlarından hazırlanmış aşılar koruma amaçlı olarak kullanılmaktadır. Korumada, insektlerin kontrolü de çok önemlidir.

 

2. Viral Hemorjik Hastalık

Hastalık, tavşanların “Nekrotik Hepatitisi” olarak da bilinir.

Etiyoloji: Hastalığın etkeni Parvovirus’tur.

Semptomlar: Üreme ve laktasyon dönemindeki tavşanlar, hastalığa çok duyarlıdırlar.

Hayvanlar, çoğu zaman ölü olarak bulunurlar. Yaşayan hayvanlarda ise solunum güçlüğü, düşkünlük, göz kapaklarında konjesyon, abdominal solunum, taşikardi, inleme, yüz ve burun etrafında kanlanma görülür(8, 10).

Sağaltım: Hastalığın etkili bir sağaltımı yoktur.

Koruma: Hastalığa karşı birçok formalinli inaktive aşılar üretilmiştir.

3. Rotavirus

Semptomlar: Hayvanlarda anorexi ve şiddetli derecede sulu bir ishal vardır. Dışkı, sarıyeşil renkte olup, mukus içerir. Genellikle 72 saat içinde ölüm görülür

Tanı: Tanı, çeşitli serolojik testlere göre konur

 

4. FUNGAL HASTALIKLAR

1. Trikofîti

Trikofiti, derinin kalınlaşması ve kılların dökülmesiyle belirgin bir hastalıktır.

Etiyoloji: Tavşanlarda hastalığın etkeni,

Trichophyton mentagrophytes’dir.’

Semptomlar:Kafada, kulaklarda ve ayaklarda kaşıntı ve kıl dökülmesi görülür.
5. PARAZİTER HASTALIKLAR

1. Kulak Uyuzu

Hastalık, dış kulağın yangısı ve kulağın kalınlaşmasıyla karakterizedir.

Etiyoloji: Tavşanlarda kulak uyuzunun etkeni, Psoroptes cuniculı’dir.

Semptomlar: Etken, dış kulak kanalında kabuklanmaya neden olur. Hayvanlarda orta kulak yangısı, tortikollis ve göz kaslarında spazm görülür..

Tavşanlarda ayrıca, Sarcoptes scabiei ve Notoedres cati uyuzuna da rastlanır.

 

2.TAVŞANLARDA Cheyletiella

Cheyletieila, tavşanlarda kıl dökülmesi ve kelliğe neden olan bir deri uyuzudur.

Etiyoloji: Hastalık etkeni, Cheyletiella para-sitivorax’dır.

Semptomlar: Boyun, sırt ve bacaklarda kaşıntı, kıl dökülmesi ve kellik görülür.

 

3.TAVŞANLARDA Nosematozis (Ensefalitozoonozîs)

Nosematozis, özellikle sentral sinir sistemini etkileyen bir protozoer hastalıktır.

Etiyoloji: Hastalığın etkeni, Encephalitozoon (nosema) cuniculi’dir. (10).

Semptomlar: Etken, beyinde ve böbreklerde patolojik bozukluklara neden olur. Hayvanlarda atak-si, parazis, tortikollis(wry neck) ve nefritis şekillenir. (7,8,13).

 

6. TAVŞANLARDA BULUNAN BARSAK PARAZİTLERİ

1. Nematodlar

Nematodlardan Passalurus ve Trichuris, tavşanların kolon ve sekumunda ‘yaşarlar. Özellikle Passalurus ambiguus’a, tavşanlarda daha sık rastlanır

Semptomlar: Hayvanlarda zayıflama, yemden yararlanamama ve ölüm görülür.

Tanı: Tanı, dışkı muayenesine göre konur.

 

6.2.TAVŞANLARDA Koksidiozis

Koksidiozis, Eimeria türü protozoonlar tarafından meydana getirilen bulaşıcı ve öldürücü bir hastalıktır. Hastalığın, barsak ve karaciğer formu olmak üzere iki formu vardır.

Etiyoloji: Karaciğer koksidiozisinin etkeni, Eimeria stiedae, barsak koksidiozisinin etkenleri ise E. magna, E. irresidua, E. media, E. perforans ve diğer Eimeria türleridir

Karaciğer koksidiozisinde semptomlar:

Hastalığın şiddeti, oosit yoğunluğuna ve yaşa bağlıdır. Hastalık, daha çok genç tavşanlarda görülür. Hayvanlarda iştahsızlık, karaciğer yetmezliği, ishal ve hepatomegali görülür. Bazen hayvanlar hiçbir semptom göstermeden ölürler.

Otopside, karaciğer büyümüştür ve paranşi-minde küçük beyaz-sarı renkte nodüller bulunur. Safra kanallarında tıkanıklık ve hipertrofi görülür. Karaciğer ve safra kanallarında oluşan lezyonların ışık mikroskobu altında incelenmesi sonucu oositler görülebilir.

Barsak koksidiozisinde semptomlar: Hastalıkta, iştahsızlık, zayıflama, ishal, barsaklarda gaz oluşumu ve sinirsel bozukluklar görülür. Ölüm, 4-6 gün içerisinde şekillenir. Yavru tavşanlar çoğu zaman hiçbir belirti göstermeden ölürler.

Otopside, barsak mukozasının hiperemik, mukuslu, ödemli ve üzerinde küçük papül benzeri oluşumlar olduğu dikkati çeker. Barsak içeriği suludur ve bol miktarda oosit içerir.

Tanı: Kesin tanı, dışkıda oositlerin görülmesine ve otopsi bulgularına göre konur. Barsak ve karaciğer koksidiozisinin ayırıcı tanısı oositlerin sayı ve büyüklüklerine bakılarak yapılır. Barsak koksidiozisinde oosit sayısı az fakat çapları büyüktür. Karaciğer koksidiozisinde ise oosit sayısı fazla fakat oosit çapları küçüktür (11).

Sağaltımın yanında hijyenik önlemlerde çok önemlidir. Kafesler, kuru ve temiz olmalıdır, %10’luk amonyak solüsyonu kafeslerdeki oositleri öldürmek amacıyla kullanılabilir.

7.TAVŞANLARDA ENTERİTİS

Hastalık enterotoksemi ve mukoid e’ntorepati diye iki formda incelenir. Hastalığın her iki formuna birden “Enteritis complex” denir

Enterotoksemiye, gastrointestinal sistemde bulunan patojen bakterilerinin toksinleri neden olur. C.spiroforme hastalığa neden olan bakterilerden biridir

Semptomlar: Enterotoksemide, ishal, depresyon ve ani ölüm görülür.

 

Mukoid enteropati, daha çok sütten kesilme döneminde görülür .

Semptomlar: Hayvanlarda iştahsızlık, durgunluk, karında şişkinlik, ishal, dehidrasyon, ve dışkıda mukus atılımı görülür. Perineal bölge, mukus ve dışkı ile bulaşıktır(8,l0).

Otopside, kolonda jelatinöz mukusun bulunması patognomik semptomdur.

 

8. TAVŞANLARDA TOKSOPLAZMOZİS

. Toksoplazmozis, tüm memelilerde ve kuşlarda görülen zoonoz bir hastalıktır. ■ •

Etiyoloji: Hastalığın etkeni, Toxoplazman gondi’dir

Semptomlar: Hayvanlarda iştahsızlık, depresyon, paraliz, konvülzyon, abortus ve infertilite görülür Etken, beyinde, kaslarda ve iç organlarda kistler oluşturur. Hayvanlar, birkaç gün içinde ölürler

Tanı: Tanı, zordur. Tanıda çeşitli serolojik testlerden yararlanılır (19).