Gıdasal Diyare

Köpek ve kedilerin genellikle omnivor olarak değişik diyetleri iyi tölere ettikleri düşünülse de, çoğunlukla diyetteki ani gıda değişikliklerini (özellikle, kuru gıdadan konserve gıdaya veya taze ete geçilmesi) ve kalitesiz gıdaları töleredemezler. Ani gıda değişikliklerinde pankreatik sekresyon ve yeni diyetteki dominant gıdalara uyumda intestinal fırça uçlu aktivite için yeterli zamanın olmaması nedeniyle geçici malasimilasyon olabilir. Alternatif olarak diyare spesifik gıda intöleransı sonucu oluşabilir.
Köpek ve kedilerde sindirim sisteminde gıdaların oluşturduğu bozuklukların başlıca nedenleri;

(1) kötü kaliteli gıdalar; hijyen yetersizliği, kontaminasyon, uygun olmayan hazırlama şekli,

(2) bazı gıdaların aşırı miktarlarda alınması ve

(3) tür veya yaş gruplarına göre uygun olmayan besleme teknikleridir. Köpeklerde gözden kaçan yeme ve çiğneme alışkanlığı sonucu gelişen diyare oldukça yaygındır. Gıdasal nitelikte olmayan maddeler arasında bozulmuş gıdalar veya kokuşmuş leşler, diğer hayvan dışkılarını yeme ve sindirilemeyen yabancı cisimler (örn. kemikler,’ taşlar, kıl, bitkiler, tahta, kumaş, döşeme parçaları ve plastik cisimler) bulunur. Yabancı cisimlerin oluşturduğu mekanik etkiler, yabancı cismin lokalizasyonu, yüzeyi ve büyüklüğüne bağlıdır.

Bozulmuş gıdalarda gelişen kimyasal ve mikrobiyolojik gelişmeler sonucu kokusunda, tadında veya kompozisyonunda değişiklikler olur. Bu gibi gıdaların içeriğinde dekompozisyon olur, yağlar rancide dönüşür, vitamin A veya E inaktive olur, insektisit ve akarlar bulunabilir, bakteri ve mantarlar ürer ve bakteriyel toksinler veya mikotoksinler oluşur. Hazır ticari kuru gıdalar, paketleri yırtıldığında veya kullanım zamanı geçtiğinde bozulabilir. Açık konserve gıdalar veya evde hazırlanan gıdalar, uzun süre bekletildiklerinde bozulabilirler. Köpeklerde bozuk gıdaların alınmasından sonra, akut kusma ve bunu takiben diyare gelişir. Kedilerin bozuk gıdaları yemeleri, dikkatli yeme alışkanlıklarından dolayı oldukça enderdir.
Gıda kontaminasyonları oldukça enderdir. Gıdalar kontrol edildiklerinde kemik parçaları, ağaç parçaları, kıllar, taşlar v.s. kolaylıkla belirlenirken, ağır metallerle kontaminasyon sadece kimyasal analizle tesbit edilir. Bununla beraber, ağır metal kontaminasyonları köpek ve kedilerde gıdasal diyarede çok az öneme sahiptir. Yüksek dozda kurşun ve talyum alınımı, şiddetli gastrointestinal semptomlara yol açabilir.

Besleme hataları aynı zamanda intestinal floranın sayısında, kompozisyonunda ve lokalizasyonunda önemli değişikliklere yol açan disbakterİye de yol açabilir. Gıdasal disbakteri çok miktarda şeker, nişasta, bitkisel protein, bağlayıcı dokudan zengin etler veya aşırı pişirilmiş proteinler alındığında oluşabilir. Ani gıda değişiklikleri veya gıdadaki mikrobiyal sayı artışı da disbakteriye yol açabilir. Evde hazırlanan gıdalarla sürekli dengeli diyetler sağlanamaz. Evde hazırlanan diyetlerde çiğ gıda miktarındaki değişiklikler, nutrisyonel yetersizliklere ve bu değişiklikler de diyareye yol açabilmektedir. Aşırı veya yetersiz pişirmeler, gıdaların sindirilebilirliğinde belirgin değişikliklere yol açabilir. Çiğ yumurtalar, protein sindirimiyle ilgili olan tripsin inhibitörlerini içerir.

Aşırı yeme (oburluk) çoğunlukla yavru köpeklerde olur, ancak erişkin köpeklerde de gözlenebilir. Aşırı gıda alınımt, ince barsakların sindirim ve absorpsiyon kapasitesini aşar. İleum ve kolona ulaşan absorbe edilmemiş gıdaların bakterİyel fermentasyonu sonucu, ozmotik olarak aktif elementlerin ve sekretorik diyareye yol açan hidroksi yağ asitlerin üretimi oluşur.

Hayvanlarda aynı zamanda bazı gıdalara karşı intölerans olabilir. Bu gıdalar sütle alınan laktoz, yağlı gıdalar, baharatlı gıdalar ve hatta belirli hazır gıdalara katılan katkı maddeleridir. Duyarlı köpeklerde, yüksek proteinli gıdaların barsaklarda Clostridium’ların çoğalmasını sağlayabildiği ve bunun sonucu hemorajik diyareye neden olduğu zannedilmektedir. Küçük hayvanlarda diyareye neden olan gerçek gıda allerjisi vakası az sayıda bildirilmiştir ve pek çok vakada, bu gıda intöleransı muhtemelen idiosinkrasi veya ani diyet değişimi olarak açıklanmıştır.  Gıdasal duyarlılıkların bazı hayvanlarda kronik lenfositik-plazmasitik yangısal barsak hastalığının patogenezisinde rol oynadığı zannedilmektedir.

Diyet değişikliklerinde, yeni diyete uzunca bir süre İçinde dereceli olarak geçilmelidir. Yeni gıda kompozisyonuna karşı, birkaç gün içinde enteropankreatik adaptasyonun gelişmesi sağlanmalıdır. Bu, özellikle hububata dayalı diyetten, konserve ete dayalı diyete dönüşüldüğünde önemlidir.

Semptomlar. Köpek ve kedilerde gıdasal diyare, genellikle sınırlı şiddette seyreder ve polisistemik semptomlar gözlenmez. Hayvanlar aktif ve çevreleriyle ilgilidirler. Gıdasal diyareler klinik olarak gıda verilmesi 24-48 saat durdurulduktan sonra düzelen büyük volümlerde sulu diyare ile karakterizedir. Gıdasal diyarelerde (osmotik diyarelerde) absorbe edilmeyen karbonhidratların uçucu yağ asitlerine fermentasyonu nedeniyle dışkı pH’sı genellikle <7’dir.

Teşhis. Gıdasal diyare, genellikle anamnez ve diyet değişikliğine cevabın alınmasıyla belirlenir. Hasta sahibi, hayvanın diyeti ve çevre konusunda dikkatlice soruşturulmalıdır. Özellikle son zamanlarda köpeğin gıdasında değişiklik yapılıp yapılmadığı, hazır ticari gıdaların markasının değiştirilip değiştirilmediği, insan gıdaları gibi ilave gıdaların verilip verilmediği, yabancı maddeleri (oyuncaklar ve tüyler) çiğneme alışkanlığının olup olmadığı, muhtemelen kokuşmuş gıdaların alınıp alınmadığı ve serbest dolaşan haşerelerin hayvan tarafından yenilmiş olup olmadığı araştırılmalıdır.

Tedavi Gıdasal diyare gıdanın verilmesinin durdurulması, neden olabileceği düşünülen maddenin diyetten uzaklaştırılması ve gözden kaçan yeme veya çiğneme alışkanlığının önlenmesiyle düzelir. Oral gıda verilmesinin 24-48 saat süreyle durdurulması ile sağlanan intestinal dinlenme önemlidir. Bu sırada sıvı balansı düzenlenerek, hasara uğramış villilerin tamiri ve normal absorptif fonksiyonun restorasyonu sağlanır. Diyare kontrol altına alındıktan sonra, yüksek sindirilebilirliğe sahip  Daha sonra, normal diyete dereceli olarak geçilir.

Gıda verilmesinin, 24-36 saat durdurulmasından sonra devam eden diyareler yangısal ve sekretorik bozukluklarla karakterizedir. Açlığı takiben diyarenin durması primer osmotik neden olduğunu gösterir.